विष्णु श्रेष्ठ
विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार हरेक वर्ष ३०–५० लाख मानिस हैजाबाट प्रभावित हुन्छन् र ५८ हजारदेखि १ लाख ३० हजार मानिसले ज्यान गुमाउँछन्। यो तथ्यांक आज फेरि एक पटक सान्दर्भिक भएको छ —वीरगञ्ज महानगरपालिकामा फैलिएको हैजाको प्रकोपले।
केही दिनयता बिरामीको संख्या आकस्मिक रूपमा बढ्दै गएको छ। २४ र २५ अगस्टमा मात्र दर्जनौँ नयाँ केस देखिएका छन्। पछिल्लो २४ घण्टामात्र ९३ नयाँ केस रिपोर्ट भएका छन् । जसमा बढी बिरामी वीरगञ्ज महानगरपालिका वडा नं. १४, १५ र १६ बाट देखिएका छन्। यी तीन वडामा मात्रै कुल केसको ६० प्रतिशतभन्दा बढी संक्रमित भेटिएका छन् ।
📊 तथ्यांक के भन्छ?
६ भदौ २०८२ (२२ अगस्ट २०२५) देखि अहिलेसम्म: ४२२ बिरामी
२० जनामा हैजा पुष्टि
१५–२४ वर्ष उमेर समूहमा सबैभन्दा बढी संक्रमण
महिला बिरामी पुरुषभन्दा बढी
हालसम्म मृत्यु शून्य, तर संक्रमण तीव्र गतिमा
🏥 अस्पतालहरूमा चाप
हैजाको संक्रमण बढ्न थालेपछि नारायणी अस्पतालले थप २५ बेडको व्यवस्था गरेको छ। पोखरिया अस्पतालमा पनि सम्भावित केसहरूको खोजी भइरहेको छ। मधेश प्रदेश सरकारले स्वास्थ्य टोली पठाइसकेको छ भने स्थानीय स्तरमा जोखिम सञ्चार र नियन्त्रणका बैठकहरू भइरहेका छन्।
🤔 हैजा किन र कसरी फैलिन्छ?
विशेषज्ञहरूका अनुसार हैजा भिब्रियो कलेरा ब्याक्टेरियाले फैलाउने रोग हो, जुन प्रायः दूषित पानी वा खानाबाट शरीरमा प्रवेश गर्छ।
लक्षण: पातलो दिसा, वाकवाकी, वान्ता
जोखिम: उपचार ढिलो भएमा जलवियोजनका कारण मृत्यु
संक्रमण चक्र: संक्रमित व्यक्तिको दिसा वा पिसाब दूषित पानीमा मिसिएर, त्यसैबाट खाना वा पिउने पानीमा पुगेपछि
इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा(इडिसिडि)का निर्देशक डा. भन्द्रभल झा भन्छन्, “हैजा दूषित पानी र खानाबाट सजिलै समुदायमा फैलिन सक्छ। सामान्य केस देखिनु स्वाभाविक हो, तर जब धेरै मानिस एकै पटक बिरामी पर्छन्, त्यही बेला यो प्रकोप बन्छ।”
इडिसिडिका रोग निगरानी तथा अनुसन्धान शाखाका विभाग प्रमुख हेम राज पाण्डेका अनुसार हैजाको किटाणु मिसिएको खाना र पानी सेवन गरेमा हैजा लाग्छ । पाण्डेले पातलो दिसा हुने र कहिलेकहिँ वान्ता हुने हैजाका लक्षण भएको बताए ।
Infographic – कोलेरा जानकारी by Ramu Sapkota
🛡️ रोकथाम र नियन्त्रणका उपाय
महामारी विज्ञान तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले हैजा नियन्त्रणका लागि यी उपाय अनिवार्य मान्न आग्रह गरेको छ:
सफा पिउने पानी र व्यक्तिगत सरसफाइ – हात धुने बानी, सफा कपडा र खानेकुरामा सावधानी।
मुखबाट खुवाउने खोप – जोखिमयुक्त क्षेत्रमा हैजाको खोप प्रभावकारी हुन्छ।
स्वास्थ्य शिक्षा र निगरानी – समुदायस्तरमा जानकारी र सचेतना अभियान।
📍 नेपालमा हैजाको इतिहास
पहिलो वैज्ञानिक रिपोर्ट: १८८६
सबैभन्दा ठूलो प्रकोप: २००९, जाजरकोट – ३०,००० संक्रमित, १०० मृत्यु
पछिल्ला प्रकोप: २०१२ (डोटी, बैतडी), २०१३ (काठमाडौं), २०१४ (रौतहट, महोत्तरी), २०१६/१७ (काठमाडौं)
२०२१ मा ५५ संक्रमित, ६ मृत्यु
🔍 अहिले किन गम्भीर?
हाल वीरगञ्जमा हैजाको फैलावट तीव्र छ। पानीको नमुना परीक्षण भइरहेका छन्। यद्यपि मृत्यु नभएकोले राहत मान्न सकिए पनि, बिरामीको ग्राफ तीव्र गतिमा बढेकाले सतर्कता र रोकथाम अबको पहिलो प्राथमिकता बनेको छ।
वीरगञ्जमा हैजाको प्रकोप केवल स्वास्थ्य संकट मात्र होइन, सफा पानी, सरसफाइ र स्वास्थ्य सेवाको पहुँचसँग जोडिएको गम्भीर प्रश्न पनि हो। यदि तुरुन्त कदम चालिएन भने यसको प्रभाव समुदायभरी फैलन सक्छ।
